Co to jest ziołolecznictwo?
Ziołolecznictwo, zwane także fitoterapią lub fitofarmakologią, to istniejąca od tysięcy lat gałąź medycyny alternatywnej i farmakologii. Koncentruje się na tworzeniu leków ziołowych na bazie naturalnych lub przetworzonych surowców pozyskiwanych z roślin leczniczych. Zioła lecznicze stosowane są zarówno w profilaktyce wielu chorób, jak iw leczeniu różnych schorzeń.
Warto zaznaczyć, że ziołolecznictwo skupia się nie tylko na samej terapii, ale również na obserwacji i poznawaniu właściwości roślin leczniczych znanych od wieków. W ramach ziołolecznictwa specjaliści zajmują się monitorowaniem mechanizmów działania poszczególnych leków naturalnych na organizmy żywe, a także metabolizmu substancji czynnych zawartych w tych ziołach. Nauka zajmuje się również analizą dawkowania preparatów ziołowych oraz badaniem potencjalnych skutków ubocznych i interakcji zachodzących między produktami ziołowymi a lekami syntetycznymi.
Chociaż terapie ziołowe istnieją od tysięcy lat, fitoterapia wciąż ewoluuje i nieustannie zmienia swoje oblicze. Wciąż trwają prace nad poszukiwaniem nowych preparatów roślinnych i testowaniem nowych zastosowań leczniczych roślin znanych nam od dawna.
Dominującą zaletą ziołolecznictwa jest niski koszt pozyskania surowców roślinnych oraz ich powszechna dostępność. Dzięki temu preparaty są znacznie tańsze w porównaniu do syntetycznych farmaceutyków dostępnych w aptekach.
Ziołolecznictwo - geneza
Początki ziołolecznictwa sięgają czasów starożytnych – mówi się, że nawet na podstawie najstarszych zabytków literackich nie jesteśmy w stanie określić pochodzenia tej metody leczenia. Z pomocą przychodzi archeologia i archeobotanika, dzięki którym jesteśmy w stanie analizować znaleziska w postaci osadów, pyłków czy fragmentów i szczątków roślin.
Pierwsze wzmianki o ziołolecznictwie pojawiają się już w starożytności, kiedy to ziołolecznictwo rozwijało się głównie w Azji – w Indiach, Tybecie, Japonii, Korei i Chinach
W starożytnym Egipcie ziołolecznictwem zajmowali się kapłani, którzy uprawiali rośliny lecznicze w świątyniach. Wśród wykorzystywanych przez nich surowców (zarówno pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego) były - jałowiec stosowany jako środek moczopędny, skórka granatu stosowana jako środek przeciwrobaczy czy piołun na zwiększenie apetytu. Ponadto wysoko ceniono rośliny takie jak tatarak, mięta pieprzowa, mirra, mak polny czy nawet aloes.
W Europie ziołolecznictwo zapoczątkowali Grecy, którzy przejęli tę metodę leczenia z kultur Egiptu i Morza Egejskiego. Podobnie jak w Egipcie, w Grecji ziołolecznictwo było związane z kultem religijnym i koncentrowało się głównie w świątyniach. Z biegiem czasu fitoterapia rozwijała się, a wśród różnych profesji. Byli m.in. farmakopole, którzy odpowiadali za tworzenie receptur leczniczych, a także rizotomia, która specjalizowała się w wyszukiwaniu, zbieraniu i przyrządzaniu ziół. Leki ziołowe natomiast sprzedawano lekarzom i pacjentom w miejscach zwanych apotheke (od tego słowa wywodzi się współczesny termin „apteka”).
Obecnie fitoterapia uznawana jest za jeden z kluczowych elementów niekonwencjonalnych systemów medycznych, w tym ajurwedy, tradycyjnej medycyny chińskiej i tybetańskiej oraz medycyny ludowej.
Co to jest leczenie ziołami?
Choć wielu wciąż w to wątpi, preparaty ziołowe dostępne na całym świecie mają niezwykłą moc leczenia lub pomocy w leczeniu wielu dolegliwości. Lekarze medycyny konwencjonalnej często decydują się na wsparcie leczenia ziołolecznictwem. Jednak leczenie ziołami zawsze powinno odbywać się pod nadzorem lekarza, który najpierw stawia diagnozę choroby i ustala, czy fitoterapia jest w danym przypadku uzasadniona i czy zioła można stosować razem z innymi lekami.
Lekarze decydujący się na łączenie ziołolecznictwa z terapią konwencjonalną posiadają odpowiednią wiedzę pozwalającą na dobór ziół w odpowiednich proporcjach, aby uniknąć niepożądanych reakcji organizmu. Pamiętaj, że różne zioła lecznicze wymagają od nas zastosowania różnych metod przygotowania, dlatego warto zwrócić uwagę na to, jakie zioła mogą znaleźć się w danej mieszance. Ponadto zawsze należy upewnić się, że preparaty ziołowe, o których mowa, nie wchodzą w reakcję z przyjmowanymi lekami. U osób nadwrażliwych na zioła mogą wystąpić reakcje alergiczne w postaci pokrzywki lub wysypki na ciele.
Kto może skorzystać z leczenia ziołowego?
Kuracja ziołami przynosi dobre efekty w leczeniu osób w każdym wieku – zarówno dorosłych, seniorów, jak i dzieci. Jednak szczególną uwagę należy zwrócić na kobiety w ciąży i karmiące piersią, którym nie zaleca się stosowania silnych preparatów ziołowych. Należy również zaznaczyć, że kwestię łączenia leków chemicznych z ziołowymi należy zawsze konsultować z lekarzem.
Wśród osób, które z pewnością docenią dobrodziejstwa matki natury i moc ziołolecznictwa, znajdziemy między innymi osoby zmagające się z chorobami układu pokarmowego i wątroby. Ponadto mogą być również przydatne w problemach z nerkami i układem moczowym oraz w leczeniu chorób nerwowych.
Odpowiednio dobrane mieszanki ziołowe mogą łagodzić choroby dróg oddechowych i układu krążenia oraz wzmacniać nasz metabolizm. Kobiety z kolei cenią sobie zioła lecznicze, które pomagają im w walce z wieloma problemami dermatologicznymi, a także typowo kobiecymi dolegliwościami, takimi jak silny PMS, bolesne miesiączki czy menopauza. Z kolei mężczyźni docenią ziołowe preparaty w przypadku obniżonego libido czy przerostu prostaty.
Jakie są właściwości ziół?
Właściwości i działanie ziół na organizm ludzki zależą przede wszystkim od zawartych w nich związków chemicznych. Do najważniejszych składników, które można w nich znaleźć, należą alkaloidy, które mają za zadanie stymulować ośrodkowy układ nerwowy, a także działają moczopędnie, rozgrzewająco i rozkurczowo, a także związki o silnych właściwościach przeczyszczających. Kolejnym ważnym związkiem są azuleny, które doskonale sprawdzają się w leczeniu trudno gojących się ran i mają właściwości przeciwzapalne.
Wiele roślin leczniczych zawiera także cenne fenole o właściwościach bakteriostatycznych i odkażających oraz flawonoidy, które doskonale regenerują tkanki naszego organizmu i działają przeciwnowotworowo. Przeciwzapalne i bakteriostatyczne działanie ziół na organizm wykazują również garbniki, natomiast glikozydy nasercowe odpowiadają za poprawę siły skurczu mięśnia sercowego.
Innym ważnym związkiem jest pektyna, która występuje również w wielu owocach i warzywach. Jej silne działanie hipocholesterolemiczne i przeciwcukrzycowe szczególnie docenią osoby zmagające się z insulinoopornością i cukrzycą. W przypadku roślin leczniczych ważną rolę odgrywają również saponiny, poprawiające przepuszczalność błon śluzowych i ułatwiające wchłanianie innych substancji aktywnych.
Preparaty ziołowe – jak można je stosować?
Mikstury na bazie roślin leczniczych można przyrządzać na wiele różnych sposobów. Najpopularniejszym z nich jest napar w postaci roztworu, z którego w łatwy sposób możemy wydobyć cenne związki chemiczne. Zalej wrzącą wodą wybrane zioła lecznicze i przykryj kubek na kilka minut. Tak przygotowany napój przecedź i wypij. Co ważne, napary można stosować również do okładów lub do przemywania różnych części ciała, np. oczu.
Drugim sposobem jest przygotowywanie odwarów ziołowych. Przygotowuje się je z ziół, które zalewa się wodą, a następnie gotuje przez kolejne 5-30 minut. Odwar jest następnie przecedzany i pity.
Zalewając zioła 70% alkoholem jesteśmy w stanie przygotować nalewkę. Zioła zalewamy alkoholem a następnie przelewamy je zamykanego pojemnika i odstawiamy na kolejne 4-6 tygodni. Po tym czasie odcedzamy nalewkę i przelewamy do ciemnej butelki.
Aby zmniejszyć stan zapalny, możemy przygotować okłady z ziół leczniczych. Wymieszaj zioła z niewielką ilością wody i zrób z tego gęstą pastę. Podgrzej mieszaninę, zawiń w gazę i po schłodzeniu nałóż na bolącą część ciała.
Powszechnie stosowaną metodą wytwarzania preparatów zielarskich jest produkcja octu ziołowego. Zioła zalewa się winem lub octem owocowym, następnie umieszcza w pojemniku i zamyka. Odstaw pojemnik z ziołami na 2-3 tygodnie. Po tym czasie przecedź miksturę, przelej do butelki i użyj do mycia twarzy lub spłukiwania włosów.
Ziołowe maseczki są również często stosowane w kosmetyce. W takim przypadku zalej zioła lecznicze letnią wodą i podgrzej je. Gdy tylko mieszanka osiągnie odpowiednią konsystencję, nakładamy ją szpatułką na skórę i przykrywamy gazą i ręcznikiem. Tak przygotowane maseczki można stosować na całe ciało, w tym na skórę twarzy.
Najskuteczniejsze rośliny lecznicze
Miłorząb
Pierwszą rośliną leczniczą, uważaną również za jedną z najstarszych roślin homeopatycznych, jest miłorząb. Jest to drzewo, z którego liści wytwarza się tabletki, ekstrakty lub kapsułki. Jak potwierdzają liczne badania przeprowadzone na ten temat, miłorząb jest w stanie leczyć pacjentów cierpiących na łagodną i umiarkowaną demencję oraz wspomagać leczenie cukrzycy.
Kurkuma
Przyprawa ceniona za właściwości prozdrowotne. Charakteryzuje się mocnym pomarańczowym odcieniem. Uważa się, że jej silne właściwości przeciwzapalne i przeciwnowotworowe chronią nas przed wieloma poważnymi chorobami i zapobiegają mutacjom DNA. Ostatnio wiele mówi się o zastosowaniu kurkumy w leczeniu chorób dermatologicznych.
Wiesiołek
Ważnym preparatem ziołowym z punktu widzenia kobiet jest żółty kwiat wiesiołka, z którego wytwarzany jest olejek łagodzący objawy PMS i egzemy. Według badań olej z wiesiołka pomaga również przy neuropatii cukrzycowej, stwardnieniu rozsianym, zespole policystycznych jajników (PCOS) czy chorobach związanych z bólem piersi.
Siemię
Siemię lniane i wytwarzany z niego olej lniany to ważny lek ziołowy dla osób, które mają problemy z nadciśnieniem i otyłością. Wykazano, że siemię lniane zapobiega rakowi okrężnicy, a jego właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne sprawiają, że jest to jedna z najpopularniejszych roślinnych.
Lawenda
Osoby, które borykają się z bezsennością i ciągłym niepokojem powinny stosować preparaty ziołowe na bazie lawendy. W tym olejek eteryczny z lawendy. Jego wspaniały aromat działa kojąco na nasze zmysły, poprawia nastrój i wspomaga funkcje poznawcze. Co ważne, aplikując go na skórę, możemy również skorzystać z jego wyjątkowych właściwości przeciwzapalnych.
Pokrzywa
Jedną z najcenniejszych roślin jest pokrzywa, której zwykle instynktownie staramy się unikać ze względu na możliwość poparzenia. Należy jednak pamiętać, że ekstrakty i napary z pokrzywy są nieocenionym wsparciem w leczeniu chorób układu moczowego i pokarmowego, a także w walce z łupieżem czy łojotokiem.
Rumianek
Rumianek, który rośnie dziko na łąkach i polach uprawnych, to kolejna roślina, obok której nie można przejść obojętnie. Ziołowy napar z rumianku z pewnością pomoże nam przy chorobach układu pokarmowego, a także przy zgadze czy utracie apetytu.
Co więcej, stosuje się go również do okładów w celu łagodzenia zaczerwienień, swędzenia czy dolegliwości oczu.
Mniszek
Mniszek lekarski to roślina lecznicza, którą można znaleźć na prawie każdym trawniku i łące. Chociaż jest powszechnie uznawany za chwast, wykazano, że jest szczególnie ważny w przypadku problemów z nerkami, wątrobą, górnymi drogami oddechowymi. W kosmetologii stosowany jest w leczeniu brodawek.
Ziele dziurawca
Na łąkach i polach występuje także ziele dziurawca – roślina o żółtych, drobnych kwiatach, z której robi się napar. Stosuje się go przy problemach z wątrobą, żołądkiem i układem moczowym. Możemy go również stosować na kamienie żółciowe i dnę moczanową.
Pamiętaj, że pomimo wielu zalet preparatów ziołowych, powinieneś zachować szczególną ostrożność, jeśli planujesz ich stosowanie przez długi czas. Z tego powodu zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą i wspólnie opracować ziołowy
