Waleriana – działanie i zastosowanie
Kozłek lekarski (Valeriana officinalis) jest najczęściej stosowanym ziołem na sen i relaks. Jednak waleriana stosowana jest także jako lek m.in. na bolesne miesiączki i problemy żołądkowe, gdyż ma działanie rozkurczowe. Dowiedz się, jakie właściwości ma waleriana, jak ją stosować i jakie mogą być skutki uboczne niewłaściwego stosowania.
Korzyści z waleriany leczniczej
Kozłek lekarski (Valeriana officinalis) to zioło, którego kłącza (Rizoma Valerianae) lub podziemne łodygi i korzeń (Radix Valerianae), powszechnie znane jako korzeń kozłka lekarskiego, są składnikami leczniczymi stosowanymi od wielu lat w medycynie ludowej i konwencjonalnej.
Ma działanie uspokajające, dlatego też stosowany jest przede wszystkim jako środek „uspokajający” organizm w przypadku łagodnego napięcia nerwowego i nerwowych problemów ze snem.
Warto jednak wiedzieć, że waleriana ma także inne właściwości lecznicze, m.in. rozkurczowy, dzięki czemu można ją stosować przy problemach żołądkowych czy bolesnych miesiączkach.
Należy jednak zaznaczyć, że preparaty na bazie waleriany mają różne właściwości zdrowotne w zależności od tego, czy jest to ekstrakt alkoholowy, czy wodny, gdyż główne substancje aktywne – przede wszystkim olejki eteryczne, a także walepotriany (te jednak mają charakter bardzo przejściowy i w surowcu występują w znikomej ilości) - lepiej rozpuszczają się w alkoholu niż w wodzie.
Na działanie waleriany wpływa także sposób suszenia – korzenie i kłącza są odpowiednio suszone w suszarniach nagrzanych do 35°C. Suszone w wyższych temperaturach zawarte w nich substancje aktywne tracą swoje właściwości zdrowotne.
Kozłek na sen i relaks
Korzeń i kłącza waleriany zmniejszają aktywność ośrodkowego układu nerwowego, a co za tym idzie, prowadzą do zmniejszenia napięcia i uczucia niepokoju, wprowadzają w stan odprężenia psychicznego, dlatego są powszechnie stosowane przy nerwowości, napięciu i pobudzeniu nerwowym.
Korzeń kozłka lekarskiego jest także skutecznym lekarstwem na łagodną bezsenność – zwłaszcza gdy trudności z zasypianiem spowodowane są stanami napięcia i podniecenia nerwowego. Poprawia jakość snu, skracając czas potrzebny na zaśnięcie, wydłużając długość snu i zmniejszając liczbę przebudzeń w nocy.
Potwierdzają to badania niemieckich naukowców. W sześciotygodniowym eksperymencie wzięło udział 202 dorosłych cierpiących na bezsenność. Uczestników podzielono na dwie grupy – jedna przyjmowała 600 mg sedonii (ekstrakt z waleriany), a druga 10 mg oksazepamu (lek przeciwlękowy).
Okazało się, że działanie obu leków było podobne – obie grupy osób odczuły taką samą poprawę jakości snu, wydłużenie czasu snu i czuły się równie wypoczęte.
Naukowcy doszli do wniosku, że ekstrakt waleriany jest skuteczny w przypadku łagodnej i umiarkowanej bezsenności, natomiast jego skuteczność w leczeniu lęku jest ograniczona.
Co ciekawe, inne badania pokazują, że waleriana faktycznie działa, ale tylko u osób mających problemy ze snem. U pacjentów bez tych dolegliwości ekstrakt waleriany nie przyniósł efektu.
Z drugiej strony inne badanie wykazało, że waleriana działa dobrze w stresujących sytuacjach. W cotygodniowym teście wzięły udział 54 osoby, które zostały podzielone na trzy grupy.
Jednej z nich podano 120 mg ekstraktu z pieprzu metystynowego, drugiej 600 mg ekstraktu z korzenia kozłka lekarskiego, a trzeciej placebo.
U wszystkich osób stres wywołano w warunkach laboratoryjnych. Odkryli, że oba preparaty obniżają skurczowe ciśnienie krwi, tętno i poziom stresu. Efektu tego nie obserwowano u pacjentów otrzymujących placebo.
Ponadto badanie przeprowadzone w 2002 roku wykazało, że ekstrakt waleriany ma działanie podobne do diazepamu, aktywnego składnika popularnych leków psychotropowych.
W eksperymencie wzięło udział 36 osób, u których zdiagnozowano stan lęku uogólnionego. Pacjentów leczono przez cztery tygodnie diazepamem (2,5 mg trzy razy na dobę) lub ekstraktem waleriany (zawierającym 80% dihydrowalerianu, 15% waleriany i 5% acetowalerianu) w dawce 50 mg trzy razy na dobę oraz placebo.
Wykazano, że u pacjentów leczonych zarówno diazepamem, jak i ekstraktem waleriany zaobserwowano znaczną redukcję czynnika psychologicznego w Skali Lęku Hamiltona.
Warto wiedzieć, że w medycynie naturalnej preparaty z ekstraktem waleriany stosuje się także przy takich problemach jak przyspieszone bicie serca na tle nerwowym, bóle głowy, kołatanie w skroniach, a nawet łagodne zawroty głowy. W medycynie ludowej walerianę stosowano także w leczeniu padaczki.
Kozłek lekarski – jak go używać?
Waleriana jest uważana za zioło stosunkowo bezpieczne, jeśli jest stosowane w zalecanych dawkach. Po 30 dniach stosowania waleriany należy zrobić dwutygodniową przerwę, po której można wrócić do jej stosowania.
Napar z waleriany przygotowuje się poprzez zalanie 1 łyżeczki korzenia kozłka lekarskiego (około 2,5 g) 1 szklanką wrzącej wody (150 ml). Całą mieszaninę należy zaparzać pod pokrywką przez 10-15 minut, a następnie przecedzić. Napar można pić 1 szklankę 3 razy dziennie.
Nalewka – dorośli mogą kilka razy dziennie przyjmować 20-60 kropli nalewki na szklankę wody po posiłku, jako środek obkurczający i uspokajający. Nalewkę z waleriany można kupić w aptekach (zapytaj o krople waleriany).
Walerianowy napój można również przygotować dodając 60 kropli (około 1/3 łyżeczki) nalewki waleriany (krople waleriany) do szklanki gorącego mleka słodzonego łyżką miodu. Wypij je na godzinę przed pójściem spać, a zapewnisz sobie spokojny i głęboki sen.
Waleriana na żołądek
W medycynie ludowej kozłek stosowano także jako lek na problemy trawienne i moczowe. Słynny polski zielarz Syreniusz podkreślał wyjątkowe właściwości waleriany i pisał, że „otwiera ona wątrobę, śledzionę, drogi moczowe, nerki oraz zatkany pęcherz. Usuwa piasek i kamienie z moczu”.
Ponadto waleriana działa rozkurczowo, dlatego można ją stosować w celu łagodzenia skurczów żołądka.
Ponadto waleriana działa wiatrowo, co jest ściśle związane z działaniem rozkurczowym i zwiększonym wydzielaniem soków żołądkowych. Warto wiedzieć, że zioło to pobudza także wydzielanie śliny.
Kozłek lekarski na PMS i bóle menstruacyjne
Waleriana działa relaksująco na mięśnie gładkie i dlatego może być stosowana w celu łagodzenia bólów menstruacyjnych.
Dodatkowo, dzięki działaniu uspokajającemu, mogą go stosować także kobiety, które doświadczają zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Ponadto walerianę stosuje się w okresie menopauzy u kobiet.
Waleriana - na łupież i łojotok
Współczesna fitoterapia zaleca zewnętrzne stosowanie naparów na skórę głowy przy łupieżu i łojotoku, a nawet przy niektórych dermatozach.
Waleriana lecznicza – skutki uboczne
Długotrwałe stosowanie waleriany (dłużej niż miesiąc) lub spożywanie w nadmiernych ilościach może powodować działania niepożądane, takie jak bóle głowy, zaburzenia widzenia, kołatanie serca oraz nudności lub niestrawność. Inne działania niepożądane mogą obejmować nadpobudliwość lub bezsenność. Uszkodzenie wątroby występuje rzadko. Możliwe są również reakcje alergiczne.
Przy prawidłowym stosowaniu waleriana jest prawie całkowicie wolna od niepożądanych skutków ubocznych.
Kozłek lekarski – przeciwwskazania
Waleriany nie należy łączyć z lekami przeciwhistaminowymi, zwiotczającymi mięśnie, środkami uspokajającymi, nasennymi, lekami przeciwlękowymi, narkotykami, alkoholem ani żadnymi lekami stosowanymi w leczeniu chorób psychicznych (w tym lekami przeciwdepresyjnymi, lekami przeciwlękowymi).
Osoby chore na nowotwory, przyjmujące leki przeciwgrzybicze lub obniżające cholesterol, przed spożyciem waleriany powinny skonsultować się z lekarzem. Zalecenia te dotyczą również osób z chorobami nerek i wątroby.
Kozłek medyczny może wchodzić w interakcje z lekami stosowanymi przez anestezjologów, dlatego nie należy go zażywać przed zabiegiem operacyjnym w znieczuleniu ogólnym.
Od zażywania waleriany powinny powstrzymać się także kobiety w ciąży, karmiące piersią oraz dzieci do lat 12 (według Europejskiej Agencji Leków preparaty na bazie waleriany mogą być stosowane u osób powyżej 12. roku życia).
Z preparatu kozłek nie powinny korzystać także osoby prowadzące pojazdy mechaniczne lub obsługujące urządzenia mechaniczne będące w ruchu.
Preparaty zawierające walerianę należy stosować ostrożnie u osób w podeszłym wieku, gdyż mogą powodować zawroty głowy po przebudzeniu, omdlenia, a nawet zaburzenia świadomości.
