Co to jest jodek potasu i do czego służy?
Jodek potasu jest najczęściej omawiany w związku z leczeniem problemów z tarczycą i ryzykiem skażenia radioaktywnego. Jednak ta popularna substancja chemiczna ma znacznie szersze spektrum działania. Co powinniśmy wiedzieć o jodku potasu oraz jakie są jego właściwości i zastosowania? Oto podsumowanie najważniejszych faktów.
Kl lub jodek potasu: co to jest?
Choć jodek potasu został wynaleziony na początku XIX wieku, to dopiero po katastrofie w elektrowni jądrowej w Czarnobylu w 1986 roku wzbudził ogromne zainteresowanie i rozgłos. Preparat, określany skrótem Kl lub noszący nazwę Kalii iodidum lub Kalium jodatum, wchodził w skład płynu Lugola, który blokuje działanie szkodliwych radioaktywnych izotopów jodu. Co to jest jodek potasu? Jest to nieorganiczna substancja chemiczna znana również jako sól potasowa kwasu jodowodorowego. Produkowany jest w warunkach laboratoryjnych głównie dla przemysłu farmaceutycznego jako składnik leków, maści, płynów i suplementów diety.
Jodek potasu: właściwości fizykochemiczne
Jodek potasu jest niepalną, rozpuszczalną w wodzie, bezwonną substancją chemiczną o słonym, gorzkim smaku. Ma postać drobnych białych kryształków i może być przezroczysta. Co jeszcze powinniśmy o nim wiedzieć i jakie są jego cechy? Oto kluczowe fakty:
- gęstość jodku potasu wynosi 3,12 g/cm3,
- temperatura topnienia Kl wynosi 681 °C, a temperatura wrzenia 1323 °C,
- jodek potasu rozpuszcza się również w etanolu i glicerolu.
Roztwór jodku potasu to substancja, która nie toleruje zmian warunków środowiskowych. Przegrzany i wystawiony na działanie wilgoci powoduje korozję metalu i wytwarza szkodliwe tlenki wodoru i azotu. Roztwór Kl po rozpuszczeniu w wodzie lub po odparowaniu wykazuje właściwości żrące: podrażnia skórę, błonę śluzową nosa i oczu oraz zaburza pracę układu pokarmowego, powodując szereg problemów żołądkowo-jelitowych.
Jodek potasu – zastosowania w medycynie
Obecnie jodek potasu jest bardzo szeroko stosowany w wielu gałęziach przemysłu. Stosowany jest głównie do produkcji leków, płynów dezynfekcyjnych i suplementów diety (płynu Lugola, jod). Jako lek, jodek potasu ma wszechstronne działanie na organizm człowieka:
- przyczynia się do prawidłowej produkcji hormonów tarczycy i prawidłowego funkcjonowania tarczycy
- przyczynia się do prawidłowego metabolizmu energetycznego
- jod wspomaga prawidłowe funkcje poznawcze
- przyczynia się do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego
- przyczynia się do utrzymania prawidłowego stanu skóry
- przyczynia się do prawidłowego wzrostu dzieci
- pomaga w leczeniu sporotrychozy, czyli grzybiczej infekcji skóry (jodek potasu działa szkodliwie na grzyby chorobotwórcze Sporothrix schenckii)
W przypadku nadmiernego spożycia jodek potasu działa niekorzystnie na organizm człowieka: może powodować obrzęki, nudności i reakcje alergiczne, a nawet zaburzenia depresyjne! Dlatego przed rozpoczęciem leczenia jodkiem potasu należy skonsultować się z lekarzem lub farmaceutą. Jakie są inne zastosowania jodku potasu? Ten nieorganiczny związek wykorzystywany jest m.in. do:
- jodowanie soli kuchennej,
- uzdatnianie wody pitnej,
- ilościowe analizy chemiczne (tzw. miareczkowanie),
- analiza fizyczna (spektroskopia),
- analizy jakościowe produktów spożywczych (roztwór jodku potasu ułatwia wykrywanie zawartości skrobi),
- produkcja światłoczułej emulsji fotograficznej.
Jod Lugola – roztwór jodku potasu
W 1829 roku Jean Lugol, francuski badacz i lekarz, stworzył przepis na wodny roztwór jodku potasu ( Solutio Iodi aquosa ), który do dziś funkcjonuje pod nazwą Lugol's Iodine. Jean Lugol odkrył, że połączenie wody destylowanej, jodu i jodku potasu ma bardzo korzystny wpływ na pacjentów z niedoczynnością tarczycy i poprawioną czynność tarczycy. Regularne podawanie płynu miało też chronić ten wrażliwy narząd przed promieniowaniem rakotwórczym. Dziś jod Lugola jest produkowany na skalę przemysłową jako popularny lek oraz środek dezynfekujący i antybakteryjny. Jednak korzystne działanie płynu można osiągnąć tylko przy prawidłowym dawkowaniu - dopuszczalne dawki dzienne zawsze powinien ustalać lekarz.
Jak bezpiecznie uzupełniać jod?
Zalecana dzienna dawka jodu to 150 mikrogramów i nie jest wskazane jej przekraczanie. Jod występuje w wielu produktach spożywczych, które normalnie spożywamy: w rybach, owocach morza i wodorostach, a także w mięsie i mleku bydła z wolnego wybiegu. Dodawany jest do soli kuchennej, dzięki czemu 5-10 g soli dziennie powinno wystarczyć na pokrycie dziennego zapotrzebowania na jod.
Profilaktyka jodowa
W przypadku awarii elektrowni jądrowej i uwalniania do atmosfery radioaktywnego jodu konieczne jest podanie osobom, przebywającym na zagrożonym terenie, tabletki zawierającej wysokie stężenie stabilnego jodu. Przyjęcie tabletki nasyca tarczycę stabilnym jodem blokując wchłanianie przez nią radioaktywnego jodu i zapobiegając jego gromadzeniu.
Dawkowanie tabletek ze stabilnym jodem zależy od wieku.
Stosowanie dawki większej lub mniejszej od zalecanej może zagrozić zdrowiu.
- dorośli do 60 r.ż. i dzieci powyżej 12 r.ż. - 2 tabletki
- dzieci od 3 do 12 r.ż. - 1 tabletka
- dzieci od 1 miesiąca do 3 r.ż. - 1/2 tabletki
- kobiety w ciąży i karmiące piersią - 2 tabletki
Wskazówki dotyczące przyjmowania tabletek ze stabilnym jodem
- Aby uzyskać odpowiednią dawkę dla niemowląt i małych dzieci, należy przełamać tabletkę wzdłuż linii podziału i podać dziecku wskazaną część tabletki.
- Tabletki można rozgryzać lub połykać w całości. Dla dzieci karmionych piersią można rozkruszyć tabletki i rozpuścić je w wodzie, syropie lub innym płynie.
Kiedy nie przejmować leku?
- Jeśli masz uczulenie na jodek potasu lub którykolwiek z pozostałych składników tego leku.
- Jeśli masz nadczynność tarczycy.
- Jeśli masz zaburzenie naczyń krwionośnych ( zapalenie naczyń z hipokomplementemią)
- Jeśli masz choroby autoimmunologiczne połączone ze świądem i pęcherzami na skórze (opryszczkowate zapalenie skóry Dyhringa)
Ostrzeżenia i środki ostrożności
Uważaj, jeśli:
- Stosujesz lub stosowałeś w przeszłości leczenie chorób tarczycy
- Występuje u Ciebie nieleczona autonomia tarczycy
- Występuje u Ciebie zaburzenie czynności nerek
- Masz zaburzenia czynności nadnerczy i stosujesz leczenie w tym związane
- Jesteś odwodniony
- Przyjmujesz leki hamujące czynności tarczycy, leki moczopędne oszczędzające potas, a także kaptoprill, enalaprill lub chinidynę
Pamiętaj! Zwróć się o poradzę lekarza
Przed przyjęciem leku
- W przypadku występowania złośliwego nowotworu tarczycy lub takiego podejrzenia
- W przypadku zwężenia dróg oddechowych (powodującego trudności w oddychaniu)
Po przyjęciu leku
- Z noworodkiem w celu skontrolowania czynności tarczycy
